Bu kitob jafokash alloma, ulug‘ millatparvar zot Hamid Sulaymon xotirasiga bag‘ishlanadi.

— Muallif

Fasohat – she’riy nutq go‘zalligi, uning xos, inja qonun-qoidalari. Shoir – so‘z mulkining zarshunos xozini, ulug‘ hakami va podshosi. Atorudning sirli elchisi – «munhiyi roz yetkurgan nido» – pinhoniy ruhiy sadodan bizga ayon bo‘ladiki, Mir Alisher Navoiy «fasohat mulkining sohibqironi»dir. Bunday qutlug‘u sharif hamda g‘oyat mas’uliyatli ta’rif-faxriya ilk bor shoirning o‘zi tartib bergan «Badoye’ul-bidoya» debochasida qayd etilgan. Ayni zamonda o‘sha muqaddimada Navoiy o‘zini she’r chamanining «malomat bulbuli» deb ataydi, bu dardli kinoya – purma’no majoziy nisbatda buyuk shoir qismatining azal va abadiyat, ijtimoiy hayot va ijodiyot ziddiyatlari bilan nechog‘lik chulg‘ab olinganligi o‘zining favqulodda yorqin, muxtasar ifodasini topgan.  

Mazkur risolaning mundarijasi ham o‘zgacha, origi¬nal. Undan kuzatilgan ezgu muddao – murod hazrat Navoiy baytlarining hali tadqiq qalami urilmagan qariyb fazilatu alomatlarini tadqiq etish – baholi imkon sharhlab berishdir. Ya’ni: Navoiyning tom ma’noda bebaho insoniy va ilohiy lirikasi – rubobiy she’riyati. Turkiy tildagi so‘z dahosining noyob shohbaytlari mazmuni, talqini. Sohir san’atkorning bir-biridan jozib timsoli-obrazlari. Ularning bir-biridan nafisu moʻjiz ma’no qirralari, sirli-g‘aroyib badiiy-mantiqiy, musiqiy-tasviriy jilolari. Maxsus, terma baytlarning mavzu-g‘oyalar miqyosi, ranginligi, falsafiy mohiyati, ruhiy teranliklari, san’at, badiiyat sirlari. Navoiy rubobiy-lirik qahramonining komil va solim dunyosi – insoniy suvrati, ilohiy-samoviy siyrati. Ulug‘ murabbiy, benazir ijodkor shaxsi, uning nurli-safobaxsh jilolanishi – tajalliysi. Shohbaytlarda inson, uning taqdiri, dunyoviy-majoziy va haqiqiy-ilohiy ishq muammolari. Qadimiy ruhiy ildizlarga, ma’naviy an’analarga, so‘z san’atining sarchashmasi – bitmas-tuganmas badiiy manbalarga ijodiy munosabat namunasi. Shohbaytlarda real haqiqat (zamon va «ahli zamon» ifodasi) va buyuk xayolot nisbati. Xalqona-milliy va umumbashariy qadriyatlarning “Alisheriy” (Bobur) uyg‘unligi. Nihoyat, ulug‘ shoir san’atxonasi: «so‘z lavhi»ga chizilgan nafisu nuktadon obraz-timsollar, ruhiyat manzaralari – «so‘z guhari»ning faqat Navoiy qalami inkishof etishga qodir shoirona, musavvirona, mutribona, faylasufona qirralari... Chunonchi, Navoiyning buyuk jafokash va fidoyi qahramoni-oshiq hasratlari quyidagi, zohiran qaraganda, oddiy-tavsifiy ruboiyda butunligi, aniq va yorqinligi bilan o‘z ifodasini topgan: 

Ko‘ngul gulu capv mayli qilmas, netayin,

Sarvu gul ila dame ochilmas, netayin,

Har sho‘x ko‘runsa ko‘zga ilmas netayin,

Bir sho‘xkim ul tilar – topilmas, netayin?'., 

O‘sha xayoldagi go‘zallikning mujassam timsoli – «bir sho‘x» lolaruxni, keng ma’noda, «axloqda malakiy..., bashar suvrati bilan kelgan, atvorda farishta..., inson hay’atida zuhur qilg‘on, kamolotda yakto – ideal yoru habib zotni Navoiy bir umr izlab o‘tdi, «ko‘nglim tilar-topilmas, netayin?»~deya bamisoli falak burjlarida ham sharoru aks-sado bergudek o‘tli ohu fig‘onlar chekdi; foje’ qismati haqida: «...O‘z qotiq holimga o‘lmastin burun motam tutay» deyishgacha borib yetdi... Ayni zamonda bu vali zot o‘zidan el-ulusga yetgan daryo-daryo moddiy, ruhiy, ma’naviy naf-xayriyat, saxovat, ma’rifat ne’matlarini qatracha ko‘rdi va aksincha, ba’zi insof-tavfiqli odamlardan qaytgan zarracha yaxshilikni daryo barobarida qadrladi. Aslida ulug‘ piri murshidi Abdurahmon Jomiyga bag‘ishlangan bu shohbaytni («O‘zidan elga daryo qatra oso, Vale eldin o‘ziga qatra – daryo») Navoiy siymosi, o‘zligi, sajiyasining yorqin timsoli desa bo‘ladi.